یکی از دغدغه های بسیاری از مادران و پدران محترم، تربیت دینی کودکانشان است. همین امر سبب شده تا به دنبال یک روش مؤثّر برای جذب کودکانشان نسبت به آموزه های دینی باشند. از سوی دیگر؛ همه والدین می دانند یکی از آموزه های مهمّ دینی که نقش بسیار موثّری در تربیت فرزندانشان دارد، نماز است. لذا به دنبال شیوه های کاربردی برای جذب و علاقه فرزندانشان به نماز می باشند. با توجّه به اینکه اجرای هر برنامه ای باید خالی از افراط و تفریط و رعایت نکات تربیتی باشد، از سوی اهل بیت علیهم السلام رهنمودهایی در این باره آمده است که می تواند برای این دسته از والدین بسیار حائز اهمیّت باشد.

دغدغه و حرص این دسته از والدین گرامی در تربیت فرزندانشان بخاطر سفارشی است که در سخنان پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است که:
«ادّبوا اولادکم فانکم مسئولون؛
فرزندان خود را تربیت نمایید که در برابر آنان مسئولید».¹
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز می فرمایند:
«اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم؛
فرزندانتان را گرامی بدارید و آنان را نیکو تربیت و ادب کنید».²
پدر و مادر گرامی نیز در قبال فرزندانشان احساس مسئولیت می کنند و سعی در تربیت آنان دارند. بسیاری از والدین از دوران کودکی به دنبال آموزش نماز به کودکانشان می باشند. چرا که نماز یکی از مهمترین آداب و دستورات اسلامی است و تأثیر بسزایی در هموارسازی راه تربیت فرزندان دارد.

اهمیّت نماز
در آیات قرآن کریم، بیش از 122 آیه پیرامون نماز وارد شده است که دلالت بر اهمیّت این دستور الهی دارد. همچنین تعبیراتی که در احادیث ائمه علیهم السلام در مورد نماز آمده همین مطلب را تأیید می کند. گاهی نماز به منزله ی سر در بدن قرار گرفته، و گاهی اسلام بر پنج پایه تصوّر شده است که یکی از آنها نماز است.
پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم نماز را نور چشم خود می داند(قرة عینی فی الصلوة )³ و یا آن را بسان معشوقه ای توصیف می کند که هم صحبتی با او هر سختی را گوارا می سازد.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم : «افضل الناس من عشق العباده فعانقها و احبها بقلبه و  باشرها بجسده و تفرغ لها، فهولایبالی علی ما اصبح من الدنیا علی عسر ام علی یسر:
بهترین مردم کسی است که عبادت را معشوق خود بداند. با عبادت معانقه کند و آن را با تمام وجود لمس نماید و خود را برای آن فارغ سازد. آنگاه نگران نخواهد بود که دنیا برای او به سختی بگذرد یا به آسانی». ⁴
آری نماز فروغ چشمی است که سایر اعضاء با آن مسیر خود را می یابند و میزانی است که همه اعمال با آن سنجیده می شود ⁵ و کسی که میزانش را بر ندارد در روز قیامت اعمالش را چگونه محاسبه خواهند کرد؟!⁶
نماز آن گونه است که، پیامبران الهی نیز به آن سفارش شده اند و از سفارش کنندگان به آن بوده اند. پیشوایان الهی چه در طول حیات پر برکت خود و چه در لحظات واپسین زندگی همواره به نماز عنایت داشته اند.⁷
حضرت ابراهیم علیه السلام در جهت اقامه نماز، همسر و کودک خویش را در بیابانی بی آب رها می کند ⁸ و با این حال از خداوند تقاضا دارد تا او و فرزندانش را در زمره اقامه کنندگان نماز قرار دهد.⁹
چه سعادتی است اقامه نماز که حضرت عیسی علیه السلام می گوید: «وَ اَوْصانِی بِالصَّلو? وَ الزَّکو? ما دُمْتُ حَیّاً:¹⁰ مادامی که در حیاتم به نماز و زکات توصیه شده ام».
حضرت موسی علیه السلام نیز مامور به اقامه نماز است. خداوند به موسی چنین خطاب می‌کند: «اقم الصّلوة لذکری» ¹¹ و لقمان حکیم فرزندش را به اقامه نماز توصیه می کند ¹² و سرانجام نماز بر همه مومنان نوشته شده است ، «إنّ الصّلوة کانت علی المؤمنین کتاباً موقوتا» ¹³ تا از این چشمه جوشان بهره گیرندو به معراج رسند.
پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم می فرمایند: «مثل الصوات الخمس کمثل نهرجار عذب علی باب احدکم یغتسل فیه کل یوم  خمس مرات فما یبقی ذالک من الدنس:
نمازهای پنج گانه به نهر جاری گوارایی می مانند که بر در خانه هایتان روان است وهر روز پنج بار خود را در زلال آن شست و شو می دهید، دیگر هیچ پلیدی باقی  نمی ماند.»¹⁴
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: الصلوة معراج المؤمن:
نماز معراج مؤمن است.¹⁵
پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز از سوی خداوند مأمور است تا خانواده خویش را به نماز فراخواند و خود نیز بر این امر پایداری کند (وَأْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا).¹⁶ چراکه نماز معراج مومن است، و هر کس از عروج باز ماند در سقر زمین گیر خواهد  شد (مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَر؟ قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ) ¹⁷

فوائد و آثار نماز خوانی فرزندان
1- گرایش به امور پسندیده
نماز از آنجا که ارتباط با خداوندی است که سرچشمه همه خوبی هاست، فرزندانتان را به کار های پسندیده دعوت می کند. شرایطی که برای نماز بیان شده و نمازگزار باید آن را رعایت کند، به گونه ای طرّاحی شده که او را نا خداگاه به سمت خوبی ها سوق می دهد. مسائلی مثل غصبی نبودن مکان و لباس نمازگزار، وقت شناسی و همراهی او با اجتماع و... از این مواردند. این مسئله به سادگی قابل درک است که نماز تنها نماز نیست بلکه رفتاری آموزشی است که یک مجموعه صفات و افکار پسندیده را در نهان انسان نهادینه می کند. چنانکه مشرکین هنگامی که با حضرت شعیب علیه السلام به جدل می پرداختند به این نکته ـ هر چند از روی تمسخر ـ اشاره کرده اند و به او گفتند:
«یَا شُعَیْبُ أَصَلاَتُکَ تَأْمُرُکَ أَن نَّتْرُکَ مَا یَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَن نَّفْعَلَ فِی أَمْوَالِنَا ما نَشاء
اى شعیب! آیا نمازت به تو دستور مى دهد که آنچه را پدرانمان مى پرستیدند، ترک کنیم; یا آنچه را مى خواهیم در اموالمان انجام ندهیم؟!¹⁸
2- دوری از گناه و جرایم
رذائل و رفتارهای ناپسند مصادیق فراوانی دارند. با این حال یکی از آثار مهمّ نماز، محافظت نمازگزار از همه این گناهان است. اگر قرآن می گوید: «أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»¹⁹ یعنی اینکه نماز شما را از هر آنچه که از مصادیق فحشا و منکر است باز می دارد. البته اگر برخی از نمازگزاران به گناهانی آلوده می شوند بخاطر اینست که به همان میزان به نماز توجّه و عنایت نداشته اند.
دو نکته را باید مورد دقّت قرار دهیم :
1- اینکه هر چه به نماز توجّه و ارزش بیشتری قائل شدیم از گناهان به همان میزان بیشتر دور می شویم. به عنوان نمونه حضرت فاطمه سلام الله علیها نماز را عامل دوری از تکبّر می دانند.
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها فرمودند:
«(جعل الله) الصلاة تنزیها لکم عن الکبر:
خداوند نماز را جهت دوری شما از کبر و خود پسندی مقرر فرمود»²⁰
2- اینکه باید مراقب باشیم اگر به هر علّتی گناهان پر رنگ شدند و بر توجّه ما به نماز غلبه کردند به همان میزان، از لذّت و روح نماز ما کاسته خواهد شد. این حالت بسیار خطرناک است به گونه ای که بعضی افراد با آلوده شدن به گناهان نماز خواندن بر ایشان بی مفهوم می شود لذا تارک نماز می شوند و روز به روز در گرداب گناهان بیشتر فرو می روند.
3- آرامش بخش و شجاعت آفرین
هر کسی به فکر آرامش خود و اطرافیانش می باشد. هر پدر و مادر دلسوزی با استرس و اضطراب فرزندش و یا با ترس و دلواپسی او دچار غم و اندوه می شود. قرآن یاد خداوند را آرامش بخش دل ها می داند(أَلا بِذِکْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)²¹ و از سوی دیگر نماز را بهترین وسیله برای ذکر و یاد خدا می داند (أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی).²² با این توصیف فرزندان ما اگر اهل نماز و راز و نیاز باشند علاوه بر اینکه دلهایشان مملوّ از آرامش است، طبق بیان قرآن ترس و خوفی نیز به دلشان راه نمی یابد. (إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ ... لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ).²³
4- موفقیّت و احساس کامیابی
هر چند سعادت واقعی مربوط به جهان دیگر است و مؤمنان نماز خوان طبق قرآن در سوره مؤمنون به رستگاری و سعادت می رسند امّا این افراد در همین دنیا هم گوی سبقت را از دیگران ربوده اند چراکه آنها از خداوند یاری می طلبند.(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ)²⁴ و خداوند نیز گفته است که نماز گزاران را تنها نمی گذارد(قالَ اللهُ اِنّی مَعَکُمْ لَئِنْ اَقَمتمُ الصَّلاةَ).²⁵ حال اگر فرزندانمان را به نماز خواندن و ارتباط با خداوند آشنا کنیم، او را به منبعی از قدرت و اقتدار که سرشار از اعتماد و امید است رسانده ایم. هرگاه از بدی روزگار و مشکلات پیش رو صدای ناله افرادی بلند شد، آنها با اراده ای مستحکم پیش می روند و در جا نمی زنند. (اِذا مَسَّهُ الشرُّ جَزُوعاً. وَ اِذا مَسهُ الخَیْرٌ مَنوعاً. اِلاّ المُصَلینَ. الَّذینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُون).²⁶

(مقاله جاذبه های نماز، برای کودکان ، نویسنده : حجت الإسلام والمسلمین حسین الادری .)
پی نوشت ها:
1- سفینةالبحار ـ ماده ادب.
2- وسائل الشیعه، ج21، ص 476، حدیث 27629.
3- بحارالانوار، ج 77، ص 77.
4- (اصول کافی، کلینی، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی، جلد 3، صفحه 131، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام).
5ـ «الصلوه میزان: نماز وسیله سنجش مردم است» (فروع کافی، جلد 1، صفحه 267).
6ـ  قال الصادق(ع) : «اول ما یحاسب به العبد، الصلاة فان قبلت قبل سائر عمله و اذا ردت رد علیه سائر عمله: نخستین چیزى که از بنده حسابرسى مى شود نماز است، پس اگر نماز پذیرفته شد اعمال دیگرش نیز پذیرفته مى شود.اگر نمازش رد شود، بقیه اعمال او هم قبول نخواهد شد».(وسائل الشیعه ، جلد 3، صفحه 23. من لایحضره الفقیه ، جلد 1، باب 30، حدیث 5)
7ـ امام صادق(ع): «احب الاعمال الی الله (عز وجل) الصلوة و هی اخر وصایا الأنبیاء: نماز، بهترین کارها نزد خداوند و آخرین وصیتهای پیامبران الهی  است». (میزان الحکمة ، جلد 5، صفحه 397)
8ـ «رَبَّنَا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوَادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِیُقِیمُوا الصَّلاَةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنْ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ» (سوره ابراهیم، آیه 37).
9ـ «ربّ اجعلنی مقیم الصّلوة و من ذریّتی» (سوره ابراهیم، آیه، 40).
10ـ سوره مریم، آیه 31.
11ـ سوره طه، آیه 14.
12ـ کلامی ‌از لقمان است که به فرزند خود چنین می‌گوید:«یا بنیّ اقم الصّلوة و امر بالمعروف و انه عن المنکر» (لقمان/ 17)
13ـ  سوره، نساء .
14ـ کنز العمال ، ج 7، ص 291، حدیث 18931.
15ـ کشف الاسرار، ج 2، ص 676.
16ـ «وَ أَمر اَهلَکَ بِالصَّلوة وَ اصطَبر عَلَیها» (سوره طه، آیه 132).
17ـ سوره مدثّر، 42 ـ 43.
18ـ سوره هود، آیه 87.
19ـ سوره عنکبوت، آیه 45.
20ـ اعیان الشیعه، ج1، ص 316 .
21ـ «اَلا بِذکرِ اللهِ تطمَئِنُّ القلوبُ: آگاه باشید که تنها یاد خدا آرامش بخش دلهاست» (سوره رعد، آیه 28).
22ـ سوره طه، آیه 14.
23ـ «اِنَّ الَّذینَ امَنُوا وَ عَمِلُواالصّالِحاتِ وَ اَقامُواالصَّلاةَ وَ اتُواالزَّکاةَ لَهُمْ اجْرُهُمْ عِنْدَ رَبّهِمْ وَلا خَوْفٌ عَلیْهِمْ وَلا هُمْ یَحْزَنُونَ: کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند و نماز برپا داشتند و زکات را پرداختند اجرشان نزد پروردگارشان است و نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین می شوند» (سوره بقره، آیه 277).
24ـ «یا اَیُّها الَّذینَ آمَنُوااسْتعینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلوةِ اِنَ الله مَعَ الصّابِرینَ: ای کسانی که ایمان آورده اید از صبر و نماز استعانت جوئید که خدا با صابرین است» (سوره بقره، آیه 153).
25ـ «وَ لقَدَ اَخذاللهُ میثاقَ بَنی اِسْرائیلَ وَ بَعَثنا مِنهُمْ اثنیْ عَشَرَ نقیباً وَ قالَ اللهُ اِنّی مَعَکُمْ لَئِنْ اَقَمتمُ الصَّلاةَ: و خدا از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از آنها دوازده رهبر و سرپرست برانگیختیم و خداوند گفت من با شما هستم اگر نماز را بر پا دارید» (سوره مائده، آیه 12).
26ـ «اِذا مَسَّهُ الشرُّ جَزُوعاً. وَ اِذا مَسهُ الخَیْرٌ مَنوعاً. اِلاّ المُصَلینَ* الَّذینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُون: انسان، حریص و کم طاقت آفریده شده – هنگامی که بدی به او رسد بی تابی می کند. و هنگامی که خوبی به او رسد مانع دیگران می شود. مگر نماز گزاران. آنها که نماز را مرتباً به جا می آورند» (سوره معارج، آیات 19 تا 23).